dr hab. Aleksandra Sulikowska-Bełczowska, prof. ucz.

• Kierownik Katedry Historii Sztuki Dawnej
• a.sulikowska@uw.edu.pl
• Dyżury

W Instytucie Historii Sztuki UW pracuje od 2005 roku. Profesor uczelni w Katedrze Historii Sztuki Dawnej. Zajmuje się sztuką kręgu Kościoła wschodniego: ruskim i rosyjskim malarstwem ikonowym, sztuką cerkiewną w państwie polsko-litewskim i w Rzeczypospolitej, problemami sztuki pogranicza Wschodu i Zachodu, a także kulturą staroobrzędowców, kontynuując badania prowadzone w IHS UW wcześniej przez prof dr. hab. Barbarę Dąb-Kalinowską. Jej prace dotyczą także zabytków nubijskich, zwłaszcza malowideł z Faras. W latach 2008-2012 w Instytucie Historii Sztuki pełniła funkcję wicedyrektora ds. studenckich. Obecnie członkini Rady Naukowej Dyscypliny Nauki o Sztuce (od 2021 roku zastępczyni przewodniczącego Rady Dyscypliny. Zasiada w Radzie Dydaktycznej kierunku historia sztuki oraz Radzie Wydziału Nauk o Kulturze i Sztuce. Od roku 2020 kieruje Katedrą Historii Sztuki Dawnej. Od 1998 roku pracuje w Muzeum Narodowym w Warszawie, gdzie opiekuje się kolekcją nubijską, koptyjską, etiopską oraz kolekcją ikon i rzemiosła bizantyjskiego. Od czerwca 2020 roku na stanowisku kuratora Zbiorów Sztuki Starożytnej i Wschodniochrześcijańskiej w MNW.

Zainteresowania

Związki literatury (zwłaszcza apokryficznej) i sztuk przedstawiających. Kult świętych w tradycji bizantyjskiej oraz południowo- i wschodniosło­wiańskiej: relikwie i ikony. Herezje i sztuka. Społeczny status przedmiotów kultowych, święte/cudowne wizerunki i wyobraźnia zbiorowa w kulturze wschodniochrześcijańskiej. Sztuka Bizancjum i peryferii bizantyjskich. Sztuka staroobrzędowców. Awangarda rosyjska i jej związki ze sztuką staroruską i rosyjską sztuką ludową. Film radziecki i rosyjski.

Publikacje

Książki

• Ikony. Przedstawienia maryjne z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, Warszawa 2004 (współautorka i redaktorka).
• Sacralia Ruthenica. Dzieła staroruskie bądź z Rusią związane z metalu i kamienia w Muzeum Narodowym w Krakowie i w Muzeum Narodowym w Warszawie, Sacralia Ruthenica. Early Ruthenian and Related Metal and Stone Items in the National Museum in Cracow and the National Museum in Warsaw, (z Mirosławem P. Krukiem i Marcinem Wołoszynem), Warszawa 2006.
• Spory o ikony na Rusi w XV i XVI wieku, Warszawa 2007.
• Ciała, groby i ikony. Kult świętych w ruskiej tradycji literackiej i ikonograficznej, Warszawa 2013.
• The Icon Debate. Religious Images in Russia in the 15th and 16th Centuries, transl.K. Kościuczuk, Frankfurt am Main 2016.

Wybrane artykuły

• Domowy ikonostas. Ikony staroobrzędowców i kult wizerunków w czasach współczesnych, „Konteksty – Polska Sztuka Ludowa”, LII, 1998, nr 1, s. 43–45.
• Spotkanie z Zachodem – spotkanie z „obcymi” w kulturze ruskiej XVI wieku, [w:] Sztuka i dialog wyznań w XVI i XVII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Wrocław, listopad 1999, Warszawa 2000, s. 381–388.
• The Old–Believers’ Images of God as the Father. Theology and Cult, „Bulletin du Musée National de Varsovie”, XLI, 2000, nr 1–4, s. 105–124.
• „New Constantinople”: Byzantine Traditions in Muscovite Rus’ in the 16th Century, „Series Byzantina”, I, 2003, s. 78–93.
• Siedemnastowieczna ikona Trójcy Świętej z cerkwi w Torkach z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie (Kilka uwag na temat ikonografii Starotestamentowej Trójcy Świętej w malarstwie cerkiewnym dawnej Rzeczypospolitej), [w:] Do piękna nadprzyrodzonego. Sesja naukowa na temat rozwoju sztuki sakralnej od X do XX wieku na terenie dawnych diecezji chełmskich Kościoła rzymskokatolic­kiego, prawosławnego, greckokatolickiego, tom 1. Referaty, Chełm 2003, s. 184–194.
• „Życie śpi, a piekło drży z trwogi”. Czuwające Oko Chrystusa jako wyobrażenie męki i chwały Zbawiciela w ikonografii staroobrzędowców, [w:] Chrystus wybawiający. Teologia świętych obrazów. Praca zbiorowa pod red. A. Napiórkowskiego OSPPE, Kraków 2003, s. 185–202.
• Objawienie Świętej Trójcy jako temat żywotów i ikon św. Aleksandra Swirskiego. Na marginesie „polityki” religijnej metropolity Makarego w XVI wieku, „Series Byzantina”, II, 2004, s. 167–176.
• Odnawianie ikon a status cudownych wizerunków na Rusi w XV-XVII w., [w:] *Dzieło sztuki a konserwacja. Materiały LII Ogólnopolskiej Sesji Naukowej SHS. Kraków 20–22 XI 2003, Kraków 2004, s. 145–157.
• Dwie ikony maryjne z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie. Na temat pojęcia ikony staroobrzędowej, „Ikonotheka”, 18, 2005, s. 7–22.
• „Mijają lata naszego świata…”. Rzeczy ostateczne w sztuce staroobrzędowców, [w:] Apokalipsa. Symbolika – tradycja – egzegeza, t. I, pod red. K. Korotkicha i J. Ławskiego, Białystok 2006, s. 477– 486.
• Kult Matki Boskiej Iwierskiej w Europie Środkowo-Wschodniej, „Pro Georgia. Journal of Kartvelological Studies”, 15, 2007, s. 85–94.
• Malarstwo cerkiewne w państwie polsko-litewskim. Na skrzyżowaniu tradycji, [w:] The Orthodox Church in the Balkans and Poland. Connections and Common Tradition, ed. by A. Mironowicz, U. Pawluczuk, W. Walczak, Białystok 2007, s. 277–286.
• Starotestamentowa Trójca Święta Andrzeja Rublowa (stereotypy i interpretacje), [w:] Wielkie dzieła – wielkie interpretacje. Materiały LV ogólnopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, 17–18 listopada 2006, pod red. M. Poprzęckiej, Warszawa 2007, s. 25–36.
• El tema iconográfico de la Anástasis y las representaciones de La Resurrección de Cristo en los iconos del Museo Nacional de Varsovia, [w:] La Semana Santa en las culturas de los confines de la cristiandad oriental y occidental. Actas del Congreso Internacional celebrado en Varsovia del 15 al 20 de mayo de 2006, coord. J. L. Gómez Urdáñez, C. González Caizán, Zaragoza 2008, s. 103–122.
• Kult Krzyża Świętego na Rusi Kijowskiej, „Ethos”, XXI, 2008, nr 1 (81), s. 136–145.
• Kult świętej Paraskiewy na Rusi, „Ikonotheka“, 21, 2008, s. 171–187.
• Mariendarstellun­gen der altgläubigen Quellen im 18. Jahrhundert – ein Katalog, [w:] Ikone. Menschliche Hypostase des Göttlichen. Ikonen des Altgläubigen aus polnischen und deutschen Museen und Privatsammlungen 17. bis 20. Jahrhundert, Schweinfurt 2008, s. 38–43.
• At the Crossroads of Traditions: Orthodox Church Painting in the Reign of the Jagiellons, „Ikonotheka”, 22, 2009, s. 33–42.
• Ikona św. Paraskiewy Tyrnowskiej ze scenami z żywota z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, [w:] Szczelina światła. Ruskie malarstwo ikonowe, red. A. Gronek, Kraków 2009, s. 99–124.
• Nowa ikonografia ruska a sztuka monasterów athoskich w XVI wieku, [w:] Święta Góra Athos w kulturze Europy. Europa w kulturze Athosu. Praca zbiorowa pod red. M. Kuczyńskiej, Gniezno 2009, s. 290–295.
• Translatio imperii. Greckie i bałkańskie tradycje na Rusi Moskiewskiej w XVI wieku, „Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne“, 4, 2009, s. 121–137.
• Konserwacja ikony Matki Boskiej Hodegetrii ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, „Zeszyty Muzeum Warmii i Mazur”, VI, 2010, s. 117–126.
• Niestworzony ludzką ręką wizerunek Chrystusa w apokryficznej Ewangelii gruzińskiej, „Pro Georgia. Journal of Kartvelological Studies”, 20, 2010, s. 23–30.
• O wpływie judaizantów na sztukę Rusi, [w:] Chrześcijańskie dziedzictwo duchowe narodów słowiańskich. Seria II: Wokół kultur śródziemnomor­skich, t. 2. Historia, język, kultura, pod red. Z. Abramowicz, J. Ławskiego, Białystok 2010, s. 457–466.
• O dwóch miniaturach Tetraewangeliarza suczawskiego, „Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne”, VI, 2011, s. 189-218.
• Modele antyczne a kultura bizantyńska i ruska, [w:] Bizancjum a renesansy. Dialog kultur, dziedzictwo antyku. Tradycja i współczesność (=Byzantium and Renaissances. Dialogue of Cultures, Heritage of Antiquity. Tradition and Modernity), red. M. Janocha, A. Sulikowska, I. Tatarova, Warszawa 2012, s. 61-68.
• Presence of Idols. Memory of Antiquity in Ruthenian Culture, [w:] Bizancjum a renesansy. Dialog kultur, dziedzictwo antyku. Tradycja i współczesność (=Byzantium and Renaissances. Dialogue of Cultures, Heritage of Antiquity. Tradition and Modernity), red. M. Janocha, A. Sulikowska, I. Tatarova, Warszawa 2012, s. 333-340.
• Ikony Jana Chrzciciela w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie – ciało anioła, męczeńska śmierć, święte zwłoki (Icons of John the Baptis in the Collection of the National Museum in Warsaw: The Angel’s Body, a Martyr’s Death, Holy Remains) , „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 2 (38), 2013, s. 184-216.
• Inter dissidentes in religione: Relations between Denominations and the Debate on Images in the Old Commonwealth of Poland, “Ikonotheka”, 24, 2013, s. 5-25.
• Znaki Antychrysta. Miniatury starowierskiej Komentowanej Apokalipsy z kolekcji Biblioteki Narodowej, „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 45, 2014, s. 79-96.
• Księgi i ikony, a problem wzorów ikonograficznych: Zachodnia Ruś i Mołdawia w XV-XVI wieku (uwagi wstępne), [w:] O miejsce książki w historii sztuki, pod red. Agnieszki Gronek, Kraków 2015, s. 125-138.
• Spory o obrazy w dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Studia o kulturze cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, red. A. Gronek, A. Z. Nowak, Kraków 2016, s. 123-148.
• Kobiecy program ikonograficzny nawy północnej katedr w Faras, „Rocznik Muzeum Narodowego. Nowa Seria”, 5(41), 2016, s. 96-117/ Female Iconography in the Northern Aisle of Faras Cathedral, , „Journal of the National Museum in Warsaw. New Series”, 5(41), 2016 s. 118-129.
• Icons ad Relics in Religious Policies of the Muscovite Rus’, [w:] L’icône dans la pensée et dans l’art. Constitutions, contestations, réinventions de la notion d’image divine en contexte chrétien, red. K. Mitalaite, A. Vasiliu, (Byzantios 10), Turnhout 2017, s. 337-355.
• Incorruptibility and Division: the Cult of Saints’ Relics in Byzantium and Slavonic Countries, “Series Byzantina”, XIV, 2017, s. 33-43.
• Old Believers and the World of Evil: Images of Evil Forces in Old Believer Art, “Ikonotheka”, 27, 2017, s. 71-91.
• The Cult of Old Believers’ Domestic Icons and the Beginning of Old Belief in the 17^th-18^th Centuries, “Religions”, 2019, 10, 574 https://doi.org/10.3390/rel10100574; https://www.mdpi.com/2077-1444/10/10/574
• Wspólna tradycja. Kult Bogurodzicy i ikonografia maryjna na Rusi i w Polsce między X a XIV wiekiem – zarys problemu, „Colloquia Russia” Series I, vol. 9, s. 221-232.
• Ogniste oblicze Bogurodzicy. Na marginesie rosyjskiej ikonografii maryjnej w XIX wieku, [w:] Studia o kulturze cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, red. A. Gronek, A. Z. Nowak, Kraków 2019, s. 287-310.
• Aleksander Newski – święty mnich i bohater wschodniej Słowiańszczyzny, [w:] Вѣнецъ хваленіѧ. Studia ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Naumowowi na jubileusz 70-lecia, pod red. Marzanny Kuczyńskiej (Latopisy Akademii Supraskiej, X), Białystok 2019, s. 213-230.
• I gave milk to Him while He was feeding all the world”. Representations of the Galaktotrophousa i Faras Cathedral, „Nubia Christiana”, II, 2020, s. 43-64.