Profesor w Katedrze Teorii Sztuki. W Instytucie Historii Sztuki UW pracuje od 1987, wicedyrektor Instytutu 1994-1999, dyrektor 2008-2012, przewodniczący Rady Dydaktycznej kierunku Historia Sztuki 2020-21 i członek Rady Dyscypliny Nauki o Sztuce.
Zainteresowania badawcze dotyczą wieków od XVIII do XX. Główne kierunki to: kultura Oświecenia; dom artysty i przestrzenie tworzenia; dzieje kolekcjonerstwa i początki muzeów; nowoczesne obrazowanie pejzażu, jego związki z narodzinami turystyki i nowych sposobów widzenia; polska i europejska rzeźba XIX i XX w., w tym pomniki; narodziny fotografii i nowych mediów; przełom ok. 1900; sztuka i kultura Mazowsza; kultura francuska i szwajcarska.
Osobną dziedzinę prac stanowi gromadzenie materiału na temat poloników – polskiego dziedzictwa artystycznego za granicą (inicjator i współtwórca internetowej bazy http://www.polonika.gov.pl/)
Inicjator i współredaktor serii wydawniczej „Dzieje myśli o sztuce. Biblioteka klasyków”, członek Rady Naukowej czasopisma „Studia Muzealne” (Muzeum Narodowego w Poznaniu) oraz „Biuletynu Historii Sztuki”.
W latach 2016-2018 kierował Ośrodkiem Badań nad Epoką Stanisławowską w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie. Od 2021 członek rady wydawniczej programu Monografie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Uprawia też publicystykę w prasie kulturalnej. Członek Komitetu Głównego Olimpiady Artystycznej i polskiej sekcji AICA. Współzałożyciel Fundacji Ars Auro Prior, prezes zarządu w latach 2003-2006; współtwórca Mazowieckiej Akademii Dziedzictwa. Popularyzator sztuki, inicjator Dni Sztuki na UW, Tygodni Szwajcarskich na UW i innych imprez upowszechniających wiedzę o zabytkach Warszawy, Mazowsza, o Uniwersytecie, a także szeroko pojmowanym dziedzictwie kulturalnym.
Książki
- Okropności sztuki. Nowoczesne obrazy rzeczy ostatecznych, Gdańsk 2000.
- Śmierć w malarstwie, Wrocław 2002.
- Dom sztuki. Siedziby artystów w nowoczesnej kulturze europejskiej, Warszawa 2005. zmienione wydanie angielskie: The House of Art. Modern Residences of Artists as the Subject and Space of Creation, tłum. K. Michałowicz. Frankfurt am Main-Bern-Warsaw 2016.
- Tracona moc obrazu czyli epizody nowoczesnego realizmu, Warszawa 2012.
- Rewolucja plenerowa XVIII wieku? Relacje z narodzin pejzażu nowoczesnego, Warszawa 2021.
- ’Odważył się namalować głos’. O odwiecznej albo tylko nowoczesnej analogii, Warszawa 2024.
- Rzeźbiarz, Polak, świata obywatel. Cyprian Godebski w XIX-wiecznej Francji, Warszawa 2024, w druku.
Ponadto, wraz z żoną Jolantą Chrzanowską-Pieńkos, opublikował:
- Słownik artystyczny Paryża i regionu Ile-de-France, Warszawa 1996.
- oraz Leksykon polskiej sztuki XX wieku, Poznań 1997.
Tomy pod redakcją naukową
- Pracownia i dom artysty XIX i XX wieku. Mitologia i rzeczywistość. Materiały z konferencji IHS UW i SHS w Warszawie, Warszawa 2002.
- Denis Diderot, Salon 1765 roku (tłum. J. Stadnicki), Warszawa 2009.
- Denis Diderot, Esej o malarstwie (tłum. J. Stadnicki), Warszawa 2015.
- Oświeceniowa republika władców. Rezydencje, kolekcje, mecenat, t. 1, Warszawa 2016; t. II, Warszawa 2017.
- Bacciarelli. Studia o malarzu królewskim, dyrektorze, nauczycielu, opiekunie sztuk, Warszawa 2018.
- Poza Warszawą II. Arcydzieła plastyki XVIII-XX wieku w świątyniach, rezydencjach i przestrzeni publicznej Mazowsza, Warszawa 2019.
- Poza Warszawą IV. Architektura na Mazowszu od końca XVIII do końca XX wieku, Warszawa 2021.
- Około 1900 – inne spojrzenia. Marginalia polskiej sztuki i kultury, Warszawa 2024, w druku.
Tomy we współredakcji
- Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w. Materiały konferencji naukowej z 2007 r., Warszawa 2009 (współredakcja: Z. Michalczyk, M. Wardzyński).
- Francusko-polskie relacje artystyczne w epoce nowożytnej, Warszawa 2010 (współredakcja: A. Rosales Rodriguez).
- Epoka Chopina – kultura romantyczna we Francji i w Polsce, Warszawa 2013 (współredakcja: A. Rosales Rodriguez).
- Intorno a Marcello Bacciarelli. Italiani nella Varsavia dei Lumi, Varsavia 2019 (współredakcja: M. Smoliński).
- Sztuka na Mazowszu. Nowe otwarcie, Warszawa 2019 (współredakcja: M. Wardzyński).
Artykuły (wybór)
- L’Oiseleur et les trois autres „tableaux dans le costume italien“. Quelques remarques sur l’oeuvre de jeunesse de J.-B. Greuze, „Bulletin du Musée National de Varsovie”, 28: 1987, nr 1–2.
- W stronę Balthusa, „Res Publica”, 1987, nr 4.
- Anselm Kiefer albo zakończenie sporu o obrazy, „Teksty drugie”, 1991, nr 4.
- Laokoon – figura cierpienia w „dobie klasycyzmu”, w: Klasycyzm i klasycyzmy. Materiały z sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Warszawie w 1991 r., Warszawa 1994.
- Holandyzm w malarstwie francuskim XVIII wieku. W oczekiwaniu na syntezę, „Ikonotheka” 7: 1994.
- Edvarda Muncha studium do arcydzieła. Kryzys naturalizmu w malarstwie skandynawskim końca XIX wieku, „Ikonotheka” 8: 1994.
- Naturalism, Symbolism and Expressionism. The Question of Edvard Munch’s Painting Technique, w: Totenmesse. Modernism in the Culture of Northern and Central Europe, red. P. Paszkiewicz, Warsaw 1996.
- W poszukiwaniu idealnej księgi. Doré, Hugo i nowoczesna ilustracja, „Ikonotheka” 11: 1996.
- Konwencje obrazowania śmierci w sztuce XIX wieku. Między formą a tabu, „Rocznik Historii Sztuki” 22: 1996.
- L’Eschatologie et l’art non-symboliste de Ferdinand Hodler, „Artibus et Historiae” 37: 1998.
- Obraz – pejzaż – historia. Romantyczne etiudy malarskie, w: Romantyzm. Malarstwo w czasach Fryderyka Chopina, kat. wyst. w Zamku Królewskim, red. A. Morawińska, Warszawa 1999 (także wersja ang.).
- Paris – foyer de la sculpture européenne. La contribution polonaise, „Ikonotheka”, 14: 2000.
- Degasa i nabistów intymizm – mała burżuazyjna stabilizacja?, w: Od Maneta do Gauguina. Impresjoniści i postimpresjoniści z Musée d’Orsay w Paryżu, kat. wyst. w Muzeum Narodowym, Warszawa 2001 (także wersja francuska).
- Widma w pracowni na przestrzeni wieków. Garść uwag około ‘Melancholii’ Malczewskiego, w: Melancholia Jacka Malczewskiego. Materiały sympozjum „Obraz – oko – słowo” w Rogalinie, red. P. Juszkiewicz, Poznań 2002
- Malarstwo Natury w Wieku Rozumu czyli rozmaite przypadki prawdy sztuki, w: Prawda natury, prawda sztuki. Materiały z seminarium KUL w Kazimierzu Dolnym w 2000 r., Lublin 2002.
- „Calamowskie nieporównane kompozycje” i próby krajobrazu lirycznego w malarstwie polskim XIX wieku, „Ikonotheka” 16: 2003.
- La figuration de la mort dans la peinture du symbolisme polonais, w: Le Symbolisme polonais, kat. wyst. w Musée des Beaux-Arts w Rennes, red. F. Ribemont, Paris 2004.
- Malarstwo już się nie broni …, w: Malarstwo polskie XXI wieku, kat. wyst. w Galerii Zachęta, red. A. Morawińska, Warszawa 2006 (także wersja ang.).
- Konfrontacja obrazów. Turner-Lorrain, w: Wielkie dzieła, wielkie interpretacje. Materiały sesji SHS w Warszawie w 2006 r., Warszawa 2007.
- Między kulturą a dzikością. Skąd się wzięła „szkoła angielska” w malarstwie, w: Kultura wizualna Anglii XVIII i XIX wieku w świetle teorii sztuki i estetyki, red. J. Jaźwierski, Lublin 2008.
- Zamieszkiwanie w dziele, w: Marek Piasecki. Fragile, kat. wyst. w Galerii Zachęta, red. J. Kordjak-Piotrowska, Warszawa 2008 (także wersja ang.).
- „Zapomnieć o materii”. Przewrotny Medardo Rosso, w: Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką. Materiały międzynarodowej konferencji w Wojnowicach w 2007 r., red. A. Lipińska, Wrocław 2009.
- Ogród artysty, poety, myśliciela. Terytorium tworzenia, „Rocznik Historii Sztuki”, 34: 2009.
- Wotum Cypriana Godebskiego nad oceanem, czyli łabędzi śpiew akademickiej rzeźby religijnej, „Sacrum et decorum”, 3: 2010 (także wersja ang.).
- L’artiste inhumé chez lui. La consecration moderne de l’espace de la création, w: Casa d’artisti. Tra universo privato e spazio pubblico: Case di artisti adibite a museo/ Zwischen privatem Kosmos und öffentlichem Raum: Künstlerhaus-Museen, Atti del convegno VKKS in Ligornetto, red. G.A. Mina, S. Wuhrmann, Zürich 2011.
- The “native land” journey of Claude-Joseph Vernet and the contexts of discovering one’s own country in painting during the 18th century, „Ikonotheka”, 23: 2011.
- Widok jako fragment natury. Utrata przestrzeni w malarstwie pejzażowym ok. 1800, w: Zawsze fragment? Studia z historii kultury XX i XXI wieku, red. M. Kitowska-Łysiak i M. Lachowski, Lublin 2011.
- Jean Lurçat i druga Apokalipsa z Angers. Czy surrealista może wyobrazić Objawienie?, w: Czas Apokalipsy. Koniec dziejów w kulturze od późnego średniowiecza do współczesności, red. K. Kopania, Warszawa 2012.
- The paradox of music according to F. Vallotton. Symbolism or non-symbolism?, „Ikonotheka”, 24: 2013.
- Oświeceniowe ‘laboratorium natury’. W poszukiwaniu mediów poznania, „Rocznik Historii Sztuki”, 39: 2014.
- Norweskie sceny z prowincji: Sohlberg, Kittelsen, Astrup i inni, [oraz] Poszukiwanie tożsamości kraju i narodu w sztuce norweskiej XIX wieku, w: Niepokój i poszukiwanie. Polscy i norwescy artyści czasu przełomów, kat. wyst. w Narodowym Muzeum im. F. Chopina w Warszawie w 2014 r., red. M. Janicki i A. Rosales Rodriguez, Warszawa 2015 (także wersje ang.).
- The Crisis of Impressionism or Claude Monet’s New Realism?, „Ikonotheka”, 25: 2015.
- From Fragonard to Goethe. The Fortune critique of Ruisdael in the European Enlightenment, w: The Visual Culture of Holland in the Seventeenth and Eighteenth Centuries and its European Reception, red. J. Jaźwierski, P. Taylor, Lublin 2015.
- Le lieu de création au lieu de la réalité ? Les relations ambigües des ateliers et des espaces de vie chez Giacometti, w: The space of creation in art and art history, red. A. Bagińska, Warsaw 2015.
- <<C’est la demeure d’un authentique artiste>>. La Renaissance italienne exploitée dans les maisons d’artiste du XIXe siècle, w: Renaissance italienne et architecture au XIXe siècle. Interprétations et restitutions, red. A. Brucculeri, S. Frommel, Roma 2016.
- „Problematyczny” splot muzyki, malarstwa i biografii. Eksperyment Arnolda Schönberga, „Quart”, 2016: nr 4 (42).
- Na uboczu w centrum świata. Eksperyment fiński, w: Regiony wyobraźni. Peryferyjność w kulturze XIX i XX wieku, red. M. Lachowski, Warszawa 2017.
- Zaczęło się w Zurychu. Fuessli, Gessner i inni, w: Kultura wizualna Niemiec 1768-1945 w świetle teorii sztuki i estetyki, red. J. Jaźwierski, R. Kasperowicz, M. Pastwa, Lublin 2017.
- Złociste bażanty, mastodont… Artyści, uczeni kończącego się Oświecenia i ich kolekcje, „Przegląd Filozoficzno-Literacki”, 2017: nr 3-4 (48).
- Le Grand Tour d’Europe des artistes. Croquis d’une carte des voyages artistiques au XVIIIe siècle, w: Entre Pologne et France. Le cosmopolitisme des Lumières. Colloque pour l’inauguration de «L’Archivio Piattoli» on-line, Roma 2018.
- Le dispositif spectaculaire du musée public à l’âge des Lumières, w: La forme spectacle, red. E. Pedler, J. Cherronnaud, collection Enquête (Anthropologie, Histoire, Sociologie), Paris 2018.
- Vogel. Widoki historii, krajowidoki oraz wielorakie zatrudnienia i oblicza królewskiego rysownika, 2018.
- Późna twórczość wielkich artystów. Zamoyski, ostatnie prace aż po grób, w: August Zamoyski. Myśleć w kamieniu, kat. wyst. w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, red. A. Lipa, Warszawa 2019.
- Cyprien Godebski et sa position inter-nationale à Paris à l’époque de Gautier et de Bourdelle, „Rocznik Historii Sztuki”, 44, 2019, s.111-124. https://journals.pan.pl/dlibra/journal/rhs
- „Poznał dogłębnie sztukę wszystkich ludów i epok”. Jerzy Klemens Święciński, polski rzeźbiarz z Rumunii i Kraju Basków, w: Emanacje. Profesorowi Jerzemu Malinowskiemu w 70. Urodziny, Warszawa-Toruń 2020, „Pamiętnik sztuk pięknych”, nr 15.
- Malarze w poszukiwaniu pracy? Nadal nierozpoznane narodziny profesji muzealnika, w: Ingenium et labor. Studia ofiarowane Profesorowi Antoniemu Ziembie z okazji 60. Urodzin, Warszawa 2020.
- Landowski – wielki nieobecny XX-wiecznej rzeźby. Dlaczego?, w: Paragone. Pasaże sztuki, Studia ofiarowane Profesorowi Lechosławowi Lameńskiemu, red. E. Błotnicka-Mazur, A. Dzierżyc-Horniak, M. Howorus-Czajka, Lublin 2020.
- Malarskie „zdjęcie kraju” jako pejzaż polityczny? Wycieczki w poszukiwaniu rodzimości w niemieckojęzycznych krajach epoki oświecenia, „Biuletyn Historii Sztuki”, 84: 2022, nr 1, s. 107-131. https://czasopisma.ispan.pl/index.php/bhs/issue/current
- Wiesław Juszczak. Głos w sprawie, „Rocznik Historii Sztuki”47, 2022.
- Europa Pomiana, „Przegląd polityczny”, 2023, nr 178.
- La scultura ottocentesca poteva ancora attingere a una dimensione escatologica? Una riflessione su Vincenzo Vela, w: Vincenzo Vela. Scultore del suo e del nostro tempo. Miscellanea di studi, red. G. A. Mina, Berna-Bellinzona 2023.
- U początków dziennikarstwa … wizualnego. Gustave’a Doré’go wizja miasta molocha, „Quart”, 2023, nr 2-3.
Ostatnia aktualizacja 20/04/2024