dr Monika Czekanowska-Gutman

Adiunkt w Katedrze Historii Sztuki Nowoczesnej (poprzednio – od 1.10.2020 do 30.09.2023 – adiunkt badawczy jako kierownik projektu badawczego „Akeda jako ofiara złożona w kulturze żydowskiej”, finansowanego w ramach programu OPUS Narodowego Centrum Nauki, realizowanego we współpracy międzynarodowej z USA i Izraelem). Absolwentka historii sztuki (UKSW, magisterium 2001), hebraistyki (UW, magisterium 2007) i stosunków chrześcijańsko-żydowskich (Instytut Woolfa, Cambridge, magisterium 2005). Stopień doktora nauk humanistycznych uzyskała na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w 2013 r na podstawie rozprawy doktorskiej analizującej recepcję Judyty, Estery i Sulamitki w sztuce artystów polsko-żydowskich XIX i XX w. Stypendystka Ministerstwa Edukacji Narodowej (2009-2010), British Council (2000-2001), DAAD (2000) oraz fundacji Memorial (20011-2012) i Rothschild. Odbyła staże naukowe na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie pod kierunkiem współpromotorki prof. Zivy Amishai-Maisels (2010-2011) oraz na Uniwersytecie w Oxfordzie w Centre for Hebrew and Jewish Studies (2014). W latach 2014-2019 realizowała indywidualny grant badawczy FUGA „Pieta w sztuce żydowskiej i chrześcijańskiej w XIX i XX w: Studium porównawcze”. W 2019-2020 w ramach stypendium Rothschild Foundation Hanadiv Europe kierowała projektem badającym wyobrażenia Hioba w nowoczesnej sztuce żydowskiej. Wygłaszała wykłady gościnne w Baruch College na City University of New York, w Centre for Hebrew and Jewish Studies w Oxfordzie,  Université de Paris VIII, i Freie Universität.

Jej monografia Reclaiming Biblical Heroines: Portrayals of Judith, Esther and the Shulamite in Early Twentieth Century Jewish Art (Brill 2022) eksploruje ikonografię trzech biblijnych kobiet: Judyty, Estery i Szulamitki, w twórczości Maurycego Gottlieba, Wilhelma Wachtla, Efraima Mojżesza Liliena, Samuela Hirszenberga, Maurycego Minkowskiego oraz Borysa Schatza, wskazując, jak wyjątkowym zjawiskiem na tle nowoczesnej sztuki żydowskiej, ale też europejskiej była kreacja tych postaci.

Publikowała m.in. w „Ars Judaica”, „Images. A Journal of Jewish Art and Visual Culture”, „Journal of Modern Jewish Studies” i “Religion and the Arts”.

Jej zainteresowania badawcze dotyczą nowoczesnego malarstwa, rzeźby i grafiki w Polsce, w Europe i Stanach Zjednoczonych.

Szczególnie bliska jest jej sztuka artystów żydowskich w Europie, Ameryce i Izraelu oraz udział tychże artystów w rozwoju sztuki nowoczesnej. Ponadto interesuje się historią i literaturą żydowską, studiami nad pamięcią i tożsamością żydowską. Jest także wieloletnim wykładowcą akademickim. Prowadziła wykłady z historii sztuki żydowskiej i izraelskiej, kultury Żydów polskich, muzealnictwa żydowskiego, współczesnej kultury izraelskiej i filmu oraz zajęcia ze współczesnego języka hebrajskiego m.in. w UMCS, UAM i WSFH.

Wybrane publikacje
  • Reclaiming Biblical Heroines: Portrayals of Judith, Esther and the Shulamite in Early Twentieth Century Jewish Art (Brill’s Series in Jewish Studies), Leiden 2022.
  • (wspólnie z Devorah Schoenfeld, Amitai Mendelsohn), Akedah as an Actual Sacrifice: Midrash Tanhuma and Jewish Exegesis, Marc Chagall and Abel Pann, “Religion and the Arts”, 2022, nr 26, s. 660-679.
  • Między Opłakiwaniem a Hiobem. Obrazowanie cierpienia w powojennej sztuce Marca Chagalla, w: Pantoptikum. Sztuka nauka, wyobraźnia. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Pieńkosowi z okazji 60. urodzin, red. Agnieszka Bagińska, et. al., Warszawa 2022, s. 577-587.
  • Reading Pietà through the Experience of the Holocaust by Eastern European Jewish Artists (Mané-Katz, Erna Rosenstein, Moshe Bernstein, and Zygmunt Menkes), w:  Jews and Slavs, ed. Sergey Kravtsov, t. 27 (Scientific Research Center of the Slovenian Academy of Sciences and Arts), Jerusalem, Ljubljana 2022, s. 183-205.
  • “I Am the Rose of Sharon, and the Lily of the Valleys”:Visualising the Metaphors of the Song in Modern Jewish Art, w: The Song of Songs in Its Context, ed. Pierre van Hecke (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 310), Leuven 2020, s.407-427.
  • Recepcja motywu Piety w sztuce wybranych artystów żydowskich i chrześcijańskich w XX wieku,w: Emanacje Profesorowi Jerzemu Malinowskiemu w 70. urodziny (Emanations to Prof. Jerzy Malinowski on the Occasion of his 70th Birthday), red. Agnieszka Kluczewska-Wójcik, Jan Wiktor, Warszawa, Toruń 2020, s. 401-407.
  • Image, Source and Interpretation: Wilhelm Wachtel’s Illustrations to Jerzy Żuławski’s Translation of the Song of Songs, w: From Ausgleich to the Holocaust: Ukrainian and Jewish Artists of Lemberg/Lwów/Lviv, red. Sergiey Kravtsov, et al., Weimar 2019, s. 57-75.
  • Wizualizacje losu ofiar żydowskich po pogromie. Pieta w twórczości artystów żydowskich z Europy Środkowo-Wschodniej, w: Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX w. Literatura i sztuka, t.1., red. Sławomir Buryła, Warszawa 2018, s. 269-289.
  • Pietà in Jacob Steinhardt‘s Early Oeuvre, “Images. A Journal of Jewish Art and Visual Culture”, t.10, 2017, nr 1, s. 84-96.
  • Teaching Jewish Art in Poland, “Ars Judaica”, 2017, nr 13, s. 11-12.
  • (recenzja książki) Samantha Baskind, Jewish Artists and the Bible in Twentieth-Century America, Philadelphia 2014, w: “Journal of Modern Jewish Studies”, 2017, nr 16:1, s. 172-173.
  • Challenging the non-Jewish Images of a Jewish Queen: Portrayals of Esther in Early Twentieth–Century Jewish Art, “Ars Judaica”, 2016, nr 12, s. 71-92.
  • Dialogue with Christian Art: The Pietà in Early 20th-Century Jewish Art,w: Art in Jewish Society, red. Jerzy Malinowski,  et al., Warszawa, Toruń 2016, s. 145-159.
  • Między Opłakiwaniem a Pietą. Inspiracje motywami pasyjnymi w twórczości Samuela Hirszenberga, Wilhelma Wachtla i Leopolda Pilichowskiego w: Bracia Hirszenbergowie – w poszukiwaniu Ziemi obiecanej. Hirszenbergs Brothers: In search of the Promised Land, red. Adam Klimczak, Teresa Śmiechowska, Łódź, Warszawa 2017, s. 455-476 (w jęz. polskim i angielskim).
  • W poszukiwaniu inspiracji historią, literaturą i Biblią. Refleksje nad wybranymi postaciami z twórczości Maurycego Gottlieba w: Maurycy Gottlieb. W poszukiwaniu tożsamości/In Search for Identity, red. Maria Milanowska, Łódź  2014, s. 69-85 (w jęz. polskim i angielskim).

Ostatnia aktualizacja 02/10/2023